همه سگ‌ها غده یا کیسه مقعدی دارن. خیلی از مردم سال‌ها سگ نگه می‌دارن و اصلا نمی‌دونن کیسه مقعدی سگ چی هست، ولی بعضی سگ‌ها هم دچار مشکلاتی تو این کیسه‌ها میشن که اگه درمانشون نکنیم ممکنه کار به عفونت و آبسه و جاهای باریک بکشه. دامپزشکا تخمین زدن که هر سال حدود ۴ درصد سگ‌ها به این مشکل دچار میشن، پس برای نگهداری سگ به صورت اصولی و درست حتما باید اطلاعات کافی در این مورد داشته باشین. بعضی از مردم فکر میکنن مشکلات این کیسه‌ها به خاطر آلودگی‌های انگلی به وجود میاد که تصور اشتباهیه.
تو این مقاله می‌خوایم هر اطلاعاتی که در این مورد لازم دارین، از علت و علائمش تا چگونگی تخلیه کیسه مقعدی سگ و راه پیشگیری ازش رو براتون توضیح بدیم. امیدواریم این موارد هیچ‌وقت برای سگ شما اتفاق نیفته، ولی اگر هم اتفاق افتاد اصلا نگران نباشین. خیالت راحت، ما این راهو بلدیم، فقط کافیه با پت پرس همراه باشی.
کیسه مقعدی سگ چیست؟
غده یا کیسه مقعدی سگ (به انگلیسی anal gland یا anal sac) دو تا غده هستن که مواد خاصی ازشون ترشح میشه. این کیسه‌ها هم توی سگ‌های نر و هم تو ماده‌ها وجود دارن. سگ‌ها از مایع چرب غلیظ و بدبویی که از این غده‌ها بیرون میاد برای شناسایی همدیگه و مشخص کردن قلمروشون استفاده میکنن و یکی از راه‌های ارتباطی مهم‌شونه.
در اصل همین ماده است که باعث اون بوی ناجور مدفوع سگ میشه.
کیسه مقعدی سگ کجاست؟
اگه سوراخ مقعد رو یه ساعت در نظر بگیریم این دو تا غده تقریبا تو ساعت ۵ و ۷ یا حدود ساعت ۴ و ۸، بین ماهیچه‌های داخل مقعد سگ و همون اوایل راه (یعنی کاملا نزدیک به سوراخ مقعد) قرار دارن.
تخلیه کیسه مقعدی سگ تو حالت طبیعی چطوری اتفاق میفته؟
سگ‌ها و گربه‌های اهلی بر خلاف راسو (اسکانک) قدرت تخلیه ارادی غده‌های مقعدی‌شونو تا حد زیادی از دست دادن. این غده‌ها ممکنه موقع راه رفتن و مخصوصا زمانی که سگ استرس داره خالی بشن. این‌جور وقتاست که یک‌دفعه بوی بدی حس می‌کنین. موقعی که سگ‌ها می‌ترسن کیسه مقعدی‌شون منقبض میشه تا بویی که بیرون میاد حواس دشمن رو پرت کنه.
ولی مهم‌ترین راه تخلیه‌شون اینه که هر بار حیوون مدفوع می‌کنه، فشار مدفوع و انقباض ماهیچه‌ها باعث میشه یک مقدار از مایع داخل غده‌ها بیرون بیاد. ضمنا این مایع دهانه مقعد رو هم چرب می‌کنه و خروج مدفوع راحت‌تر میشه.
اگه توی خونتون گربه هم دارین، بهتون پیشنهاد می‌کنیم علاوه بر این مطلب، مقاله کیسه مقعدی گربه رو هم بخونین.
اگه کیسه‌ها خالی نشه چه اتفاقی میفته؟
اگه کیسه‌ها خوب تخلیه نشن، مایع داخل‌شون اونقدر غلیظ و خشک میشه که دهانه خروجی رو بند میاره و از اینجا به بعد مشکلات شروع میشه.
مهم‌ترین علامت عفونت اینه که چرک زرد رنگ یا خونی از کیسه‌ها بیرون میاد. درد ناشی از این حالت هم می‌تونه باعث ترس یا پرخاشگری سگ بشه. دامپزشک کیسه‌های عفونت کرده رو می‌شوره و به سگتون آنتی بیوتیک میده. اگه عفونت هم درمان نشه آبسه به وجود میاد، یعنی یک توده متورم و حساس که از چرک تشکیل شده و هر لحظه ممکنه باعث پارگی بشه. این حالت، که خیلی وقتا با خونریزی مقعد اشتباه می‌گیرنش، هم برای سگ دردناکه و هم کثیف‌کاری و بوی بد زیادی ایجاد می‌کنه. اگه آبسه تشکیل شد باید حتما به دامپزشک مراجعه کنین تا مشکل درست و حسابی درمان بشه. (مطلب مرتبط: بیماری عفونی سگ) آبسه به شکل یک یا دو تا نقطه متورم دردناک قرمز و داغ گوشه مقعد ظاهر میشه و اگه بترکه چرک زرد مایل به سبز یا خونی ازش بیرون میاد. دامپزشک آبسه رو باز و تخلیه می‌کنه و معمولا آنتی بیوتیک و داروهای ضد التهاب و احتمالا دارو ضد درد به حیوون میده. کمپرس گرم روزانه هم می‌تونه خیلی مفید باشه. خلاصه عفونت کیسه مقعدی سگ می‌تونه باعث درد، تورم بیشتر و حتی تب بشه و اگه درمانش نکنین سریع گسترش پیدا می‌کنه و باعث آسیب شدید به مقعد و راست روده حیوون میشه.
قبل از هر چیزی باید بگیم وقتی دهان سگتون بوی بدی میده، حتما به یه دامپزشک نشونش بدین. احتمالا سگتون نیاز داشته باشه که آزمایش خون، X-ray و آزمایش ادرار بده تا دامپزشک بتونه علت بوی بد دهان سگ و راه‌های درمانش رو تشخیص بده. اما میشه گفت مشکلات کیسه‌های مقعدی شایع‌ترین عامل بوی بد نفس سگ هست و باعث میشه بویی شبیه بوی ماهی بده. پس زمانی که تنفس سگ این بوی بد رو میده اولین چیزی که باید چک کنین کیسه‌های مقعدی سگه. همونطور که گفتیم وقتی کیسه های مقعدی پر میشن، سگ‌ها شروع به لیس زدن یا گاز زدن اطراف اون میکنن و این لیس زدن‌ها و گاز زدن‌های بیش از حد باعث میشه مقداری از مایع این غدد مقعدی توی دهان سگ آزاد بشه و باعث بوی بد دهانش بشه. پر شدن کیسه‌های مقعدی می‌تونه دلایل مختلفی داشته باشه. مهم‌ترین دلیلش اینه که فشار کافی برای تخلیه این غده‌ها بهشون وارد نمی‌شه. مهم‌ترین علت این مساله هم تغییر پیدا کردن قوام (سفتی) مدفوعه که مثلا تو سگ‌های مبتلا به بیماری‌های گوارشی سگ مثل حساسیت غذایی یا بیماری التهابی روده ممکنه اتفاق بیفته. بعضی از شایع‌ترین علت‌های مشکلات کیسه مقعد در سگ‌ها اینا هستن: مشکلات کیسه مقعدی سگ، ماده و نر یا قوی و ضعیف نداره و ممکنه هر سگی بهش مبتلا بشه. البته احتمال ایجاد این مشکل تو نژادهای کوچیک نسبتا بیشتره. تحقیقات نشون داده که بعضی از نژادها از جمله کاوالیر کینگ چارلز اسپانیل، کینگ چارلز اسپانیل، شیتزو، بیچون فریز، کاکر اسپانیل، و دورگه‌های بین کاکر اسپانیل و پودل بیشتر از بقیه در معرض این مشکل هستن. همین‌طور احتمال مسدود شدن این کیسه‌ها تو سگ‌های مسن بیشتره. علامت کلاسیک مشکلات کیسه مقعدی در سگ اینه که حیوون در حالی که نشسته و باسنش روی زمینه، خودشو رو زمین می‌کشه تا شاید فشار و ناراحتی کیسه‌ها رو کمتر کنه. البته این علامت تو همه سگ‌ها دیده نمی‌شه. علائم دیگه پر شدن کیسه مقعدی در سگ شامل این موارده: بیماری کیسه مقعدی خیلی دردناکه و حتی سگ‌هایی که قبلا کاملا آروم بودن هم ممکنه موقع دست زدن به دم یا مقعدشون گازتون بگیرن یا خرخر کنن. گاهی وقتا حیوون علامت مشخصی نداره و فقط دم‌شو پایین نگه می‌داره، می‌لرزه، خودشو مخفی می‌کنه یا می‌بینیم که تمایلی به راه رفتن نداره. یک علامت عجیب دیگه هم که بعضی سگ‌ها موقع ابتلا به مشکلات کیسه مقعدی نشون می‌دن اینه که گوش‌شونو می‌خارونن و تکون می‌دن، انگار که عفونت گوش داشته باشن. اگه سگتون هر کدوم از علائم مشکلات غدد مقعدی رو داره، بهتره از دامپزشک کمک بگیرین. البته تو موارد خفیف شاید خودتون هم بتونین تو خونه کیسه رو تخلیه کنین. بیشتر مشکلات این غده‌ها اورژانسی نیستند و می‌تونین سر فرصت حیوون رو پیش دامپزشک ببرین (در مورد پارگی غده باید هرچه زودتر مراجعه کنین).
اغلب مواقع تنها کاری که باید انجام داد اینه که با دست غده رو آروم فشار بدیم تا خالی شه. از روی رنگ، قوام و بوی مواد داخل غده میشه فهمید که حالت طبیعی داره یا عفونی شده. رنگ این مواد باید قهوه‌ای کدر و حالتش مثل یک خمیر دندون تقریبا شل باشه و بوی بد خاصی هم داره (معمولا می‌گن بوش مثل ماهی یا فلزه) و اگه خیلی غلیظ بود یا خون یا چرک داخلش دیده میشه احتمالا عفونت داره. تو موارد شدید یا زمانی که برای درمان عفونت کیسه مقعدی سگ ممکنه لازم باشه داخل کیسه رو شستشو بدیم تا موادی که اونجا سفت شدن هم بیان بیرون. این کارا درد داره و بعضی وقتا داروی آرام‌بخش یا بیهوشی لازم میشه. دامپزشک اگه مشکوک به عفونت باشه آنتی بیوتیک تجویز می‌کنه. اگه غده‌ها آبسه کرده باشه هم احتمالا از داروی آرام‌بخش یا بی‌حسی استفاده میکنن. دامپزشک آبسه‌ای که هنوز پاره نشده رو تخلیه می‌کنه و بعد خودش و نواحی اطرافش رو کامل شستشو میده تا باکتری‌ها تا جایی که ممکنه پاک بشن. آبسه‌های پاره شده هم همین‌جوری کاملا تمیز میشن. بعد آنتی بیوتیک برای سگ می‌نویسه و ممکنه دستمال‌های ضدعفونی کننده هم بهتون بده تا توی خونه محل رو تا زمانی که بهبود پیدا می‌کنه تمیز نگه دارین. برای آبسه‌های خیلی بزرگ ممکنه لازم باشه که لوله تخلیه چند روزی توی غده باقی بمونه. اگه مشکل سگتون تازه شروع شده، ممکنه بتونین تخلیه کیسه مقعدی رو خودتون انجام بدین. قطعا بهترین کار، آموزش تخلیه کیسه مقعدی سگ تو مطب دامپزشکه. خب مهم‌ترین سوال اینه که چگونه کیسه مقعدی سگ رو خالی کنیم؟ روش خارجی: یک پارچه یا دستمال کاغذی پشت حیوون نگه دارین و دو طرف ناحیه مقعد رو از بیرون فشار بدین. اگه ترشحات داخل کیسه خیلی غلیظ باشه ممکنه این روش جواب نده. روش داخلی: باید دستکش بپوشین و انگشت اشاره‌تون رو وارد مقعد سگ کنین و کیسه‌ها رو بین انگشت اشاره و شست فشار بدین. حالا روش کار رو دقیق‌تر توضیح می‌دیم. این کاری نیست که بشه یک نفری انجامش داد. سگ‌ها معمولا دوست ندارن که ناحیه مقعدشون رو دستکاری کنین و این‌جور وقتا حتی مطیع‌ترین این حیوونا هم ممکنه گاز بگیرن یا حداقل کاری که میکنن دست و پا زدنه. پس باید یک نفر که تو نگه داشتن و کنترل سگ مهارت داره قسمت جلویی بدن حیوون رو کاملا کنترل کنه. اگه دیدین غده‌ها راحت خالی نمی‌شه یا ازشون خون یا چرک بیرون میاد، سگتون احتمالا عفونت داره و باید دامپزشک ویزیتش کنه. زمان تخلیه کیسه مقعدی سگ چه موقعیه؟ این کار رو فقط در صورتی که لازم باشه باید انجام بدین. برای بیشتر سگ‌ها تو کل عمرشون اصلا همچین مشکلی پیش نمیاد. اگه لازم نیست بیخودی به کیسه‌های مقعدی دست نزنین چون دستکاری زیاد می‌تونه باعث تحریک و آسیب دیدن بافت‌ها و احتمالا بند اومدن مجرای تخلیه‌شون بشه. بعد از خالی کردن کیسه‌های مقعدی سگ اگه باز هم پشتش رو روی زمین می‌کشید، باید دوباره کیسه‌ها رو بررسی کنین. بعضی وقتا باید خالی کردن کیسه‌ها رو چند بار پشت سر هم (هر چند روز یک مرتبه) انجام بدین تا مشکل برطرف بشه. ولی اگه دیدین با وجود خالی بودن کیسه‌ها این رفتار سگتون ادامه داره، باید دنبال یک علت دیگه (مثلا خارش پوست، کرم‌های نواری یا حتی کمردرد) بگردین. می‌تونین از دامپزشک بخواین که طرز خالی کردنش رو بهتون یاد بده و خودتون توی خونه این کارو انجام بدین. ولی در نهایت اگه مشکلات کیسه مقعدی شما زیاد اتفاق میفته، باید علت اصلی مشخص و برطرف بشه.
اگه مشکل خیلی شدید یا مزمن باشه و کیسه‌ها هر چند هفته یک بار پر بشن، دامپزشک می‌تونه با عمل جراحی برشون داره. این عمل برای جراح‌های باتجربه نسبتا ساده است، اما بعضی مشکلات هم وجود داره. عضلات اسفنکتر ناحیه مقعدی و عصب‌های خیلی فراوون این ناحیه مسئول کنترل مدفوع هستن و اگه از کار بیفتن، حیوون دیگه نمی‌تونه از بیرون اومدن مدفوعش جلوگیری کنه. اگه قبلا غده‌های مقعدی پاره شده باشن هم ممکنه زخم‌هایی که به وجود میاد، آناتومی این ناحیه رو تغییر داده باشه که عمل جراحی رو مشکل‌تر می‌کنه و حفظ ساختارهای طبیعی هم برای جراح سخت‌تر میشه. همین‌طور اگه غده کامل برداشته نشه، ممکنه بعد از عمل مجاری تخلیه به وجود بیان و مجبور بشیم یک عمل دیگه برای برداشتن اونا انجام بدیم. باید سگتون غذاهای سالمی مصرف کنه و به اندازه کافی فعالیت بدنی داشته باشه. سگ‌های کوچیک و چاق بیشتر از همه در معرض ابتلا به مشکلات کیسه مقعدی هستن. دو تا از کارایی که معمولا دامپزشکا این‌جور وقتا توصیه میکنن، کاهش وزن و افزایش مصرف فیبره. دو تا منبع خوب و بی‌ضرر فیبر برای سگ‌ها، کنسرو کدو حلوایی (بدون مواد متفرقه) و اسپرزه است. ممکنه دامپزشک مکمل امگا ۳ هم تجویز کنه که برای رفع التهاب و سلامت پوست هم خیلی مفیده. برای اینکه خیالتون از بابت تغذیه و رژیم غذایی سگتون راحت باشه می‌تونید از دامپزشک‌های پت پرس، برنامه غذایی اختصاصی برای سگ عزیزتون بگیرید. بعضی وقتا راه خروج کیسه مقعدی سگ‌ها به دلایل مختلف بند میاد و مشکلاتی ایجاد می‌کنه که اگه زود تشخیصش بدین ممکنه بتونین خودتون برطرفش کنین. ولی اگه نشد حتما از دامپزشک کمک بگیرین وگرنه عواقب خیلی بدی داره. راه‌هایی هم برای پیشگیری ازش هست که قطعا از درمان خیلی بهتره. اگه سگتون سابقه‌ی پر شدن کیسه‌ی مقعدی داره تجربیات‌تون رو با ما و بقیه‌ی کاربرا به اشتراک بذارین. اگر سوالی هم در مورد مشکلات کیسه مقعدی سگ دارین، پت پرس کنارتونه! منبع: dailypaws
پر شدن کیسه‌های مقعدی و بوی بد دهان سگ
کیسه مقعدی سگ چرا پر میشه؟
از کجا بفهمیم غده مقعدی پر شده یا عفونت کرده؟
درمان کیسه مقعدی سگ
روش تخلیه کیسه مقعدی سگ
دو روش برای تخلیه کیسه‌های مقعد وجود داره:
وسایلی که لازم دارین:
مراحل خالی کردن کیسه مقعدی سگ:
اگه سگ باز هم پشتش رو روی زمین می‌کشید چیکار باید کرد؟
کیسه‌های مقعدی سگمون دائم پر میشه، باید چیکار کنیم؟
جراحی غده‌های مقعدی
پیشگیری از مشکلات غده‌های مقعدی
جمع‌بندی
