خیلی از حیوونا از جمله سگ‌ها تو چشم‌هاشون یک غشای نیکتیتاتینگ یا پلک سوم (NM) دارن که داخل پلک پایین قرار گرفته. این پلک سوم هم نقش یک لایه محافظ اضافی برای چشم رو بازی می‌کنه (مخصوصا موقع شکار یا مبارزه با حیوونای دیگه) و هم یک غده خاص داره که بخش زیادی از اشک چشم رو ترشح می‌کنه. چند تا رباط یا لیگامان این غده اشک رو محکم تو محل خودش زیر پلک نگه داشتن، اما بعضی وقتا لیگامان‌ها به هر دلیل نمی‌تونن کارشونو درست انجام بدن و غده اشکی دچار افتادگی (پرولاپس) می‌شه و از جای خودش می‌زنه بیرون. تو این حالت به نظر میاد که یک گیلاس کوچیک گوشه چشم حیوون هست و به همین خاطر اسم این مشکل رو چشم گیلاسی گذاشتن.
بیرون زدگی غده پلک سوم سگ یا به اصطلاح پرولاپس غده اشکی پلک سوم یا همون بیماری چشم گیلاسی در سگ (cherry eye) می‌تونه فقط تو یک چشم یا هر دو تا چشم به وجود بیاد. البته کمتر از نصف سگ‌ها تو هر دو چشم‌شون دچار این مشکل می‌شن. این بیماری سگ ممکنه موقتی باشه یعنی خودش خوب بشه و احتمالا بعد از چند وقت دوباره به وجود بیاد، یا ثابت باشه و خودبخود خوب نشه.
هر سگی ممکنه به چشم گیلاسی مبتلا بشه ولی بعضی نژادها بیشتر مستعد ابتلا به این بیماری هستن. خیالت راحت، ما این راهو بلدیم و در ادامه‌ی این مقاله هرچی که لازمه درمورد این بیماری بدونی رو بهت می‌گیم.
علائم بیماری cherry eye در سگ
- یک برآمدگی یا توده صاف و نرم و گرد به رنگ قرمز یا صورتی گوشه چشم، روی پلک پایین به سمت داخل (طرف پوزه حیوون)
- ترشحات غلیظ چشم
- ممکنه حیوون نتونه چشم‌شو ببنده
- سعی می‌کنه چشمش رو با پنجه‌هاش بماله
معمولا علامت اول کاملا تابلو و مشخصه و خیلی راحت تشخیص داده می‌شه. چشم گیلاسی در سگ ممکنه بزرگ باشه و بخش زیادی از قرنیه رو بپوشونه، یا کوچیک باشه و فقط بعضی وقتا ظاهر بشه. این بیماری خونریزی نداره و دردناک نیست. ممکنه همراه بیرون زدن غده اشکی، مشکلات دیگه‌ای هم توی چشم به وجود بیاد (خشکی چشم، زخم قرنیه، سوزش و التهاب قرنیه) که باعث می‌شن حیوون چشمش رو بماله.
اگه چشم گیلاسی به اندازه کافی بزرگ باشه می‌تونه بستن کامل چشم رو برای سگ مشکل یا حتی غیر ممکن کنه، و باز موندن چشم هم باعث خشکی بیشترش می‌شه.
البته بعضی مشکلات دیگه هم می‌تونن همچین علائمی رو ایجاد کنن، و بعضیاشون مثل ضربه خوردن یا وارد شدن جسم خارجی به چشم هم مشکلات حادی هستن که می‌تونن باعث از دست دادن بینایی یا حتی تخلیه و از دست دادن خود چشم بشن. پس اگه هر چیز غیر عادی توی چشم سگ‌تون دیدین، بهترین کار اینه که با دامپزشک تماس بگیرین. همیشه هرچه زودتر برای تشخیص و درمان بیماری اقدام کنین نتیجه بهتری می‌گیرین.
علت چشم گیلاسی در سگ
غده اشکی پلک سوم با لیگامان‌های خاصی به لبه داخلی سمت پایین چشم متصل شده. در واقع یک سر لیگامان به استخون حدقه چشم وصله و سر دیگه‌اش این غده رو تو جای خودش نگه داشته. گاهی اوقات لیگامان کش میاد و شل می‌شه، یا کاملا از استخون جدا می‌شه. وقتی همچین اتفاقی میفته غده اشک از جاش بیرون میاد و بالاتر از پلک قرار می‌گیره، طوری که کاملا دیده می‌شه. به این وضعیت می‌گن بیماری چشم گیلاسی.
نژادهای سگ که حساس به چشم گیلاسی که ظاهرا استعداد ژنتیکی این بیماری رو دارن اینا هستن: به‌طور کلی تو نژادهای براکی‌سفال (سگ‌هایی که صورت فشرده و جمع و جور و پوزه کوتاه‌تر و دست و پای کوتاهی دارن) و همین‌طور نژادهای خیلی کوچیک و مینیاتوری، احتمال چشم گیلاسی نسبت به سگ‌هایی که پوزه بلند و جثه معمولی و درشتی دارن بیشتره. داخل پرانتز بگم که چشم گیلاسی تو گربه‌های برمه‌ای و پرشین هم گزارش شده. این بیماری ممکنه توی هر سنی به وجود بیاد اما بیشتر تو سگ‌های ۲ ساله یا کوچیک‌تر و مخصوصا توله‌های زیر یک سال دیده می‌شه. بعضی راه‌های درمان خانگی چشم گیلاسی سگ هم پیشنهاد شده که شاید بتونه موقتا غده اشک رو به سر جاش برگردونه. معمولا برای این کار از کمپرس گرم و ماساژ خیلی ملایم استفاده می‌شه. ولی متاسفانه حتی اگه با این کارها غده اشکی برگرده سر جاش و چند هفته تا چند ماه هم همونجا بمونه، در نهایت درمان چشم گیلاسی در سگ بدون عمل جراحی امکان‌پذیر نیست و تنها راه عمله.
دامپزشک ممکنه قبل از عمل، برای کاهش موقت التهاب قطره چشمی تجویز کنه. این قطره‌ها می‌تونن رطوبت لازم چشم رو هم تامین کنن. تا چند سال پیش دامپزشک‌ها غده اشکی که دچار افتادگی شده بود رو خارج می‌کردن ولی بعد مشخص شد سگی که غده اشکش رو درمیارن به اندازه کافی اشک توی چشمش ترشح نمی‌شه و صاحبش مجبوره برای جلوگیری از خشکی و سوزش چشم، تا آخر عمر حیوون از اشک مصنوعی براش استفاده کنه. یک روش مدرن‌تر جراحی چشم گیلاسی سگ اینه که غده رو دوباره به زیر پلک برمی‌گردونن و در واقع به داخل پلک سوم بخیه می‌زنن. نکته منفی این روش اینه که امکان داره دوباره غده اشکی بیاد بیرون، ولی به امتحان کردنش می‌ارزه چون خشکی مزمن چشم هم عوارض زیادی داره. مساله خیلی مهم اینه که بیماری رو در اسرع وقت درمان کنیم تا احتمال وارد شدن آسیب دائمی به چشم یا غده اشکی پلک سوم به حداقل برسه. از طرف دیگه هرچه زودتر جراحی رو انجام بدیم احتمال موفقیت بیشتره چون غده فرصت التهاب و بزرگ شدن نداشته. به همین خاطره که می‌گیم باید هرچه زودتر به دامپزشک مراجعه کنین. تو بیشتر موارد غده چند هفته بعد از عمل دوباره کارکرد طبیعی خودشو پیدا می‌کنه. شایع‌ترین مشکل این جراحی باز شدن بخیه‌ها و افتادگی دوباره غده است که اگه این اتفاق افتاد باید عمل جراحی تکرار بشه. تقریبا توی پنج تا بیست درصد موارد دوباره چشم گیلاسی اتفاق میفته و باید عمل دوباره انجام بشه؛ اما خوشبختانه تو بیشتر از ۸۰ درصد موارد غده اشکی که با جراحی به جای خودش برگردونده شده همونجا باقی می‌مونه و دیگه مشکلی پیش نمیاد. برگردوندن غده به سر جاش با عمل جراحی همیشه اولین انتخابه چون برداشتن غده باعث خشکی چشم می‌شه؛ ولی تو موارد خیلی شدید یا مزمن ممکنه چاره‌ای جز برداشتن غده باقی نمونه، مخصوصا مواقعی که عملکرد غده اشکی هم خیلی کم شده یا دیگه کلا کارکرد خودشو از دست داده باشه. هزینه جراحی چشم گیلاسی در سگ نسبتا زیاده و با توجه به این که حدود ۴۰ درصد سگ‌هایی که یک چشم‌شون گیلاسی می‌شه بعدا تو چشم دیگه هم این بیماری رو می‌گیرن، به احتمال زیاد هزینه‌تون دو برابر می‌شه. جثه سگ هم تو هزینه جراحی نقش داره. سگ‌های بزرگ‌تر معمولا به دوزهای بیشتری از دارو احتیاج دارن که می‌تونه هزینه‌ها رو بالا ببره. اگه چشم گیلاسی رو درمان نکنیم تقریبا ۵۰ درصد احتمال داره که حیوون دچار خشکی چشم بشه، که هزینه‌های درمان و عوارضش اگه از خود چشم گیلاسی بیشتر نباشه کمتر هم نیست. غده اشکی پلک سوم بخش خیلی زیادی، یعنی تقریبا ۴۰ تا ۵۰ درصد اشک چشم رو ترشح می‌کنه، و موقعی که دچار افتادگی می‌شه مجرای اشک نمی‌تونه عملکرد عادی‌شو داشته باشه یعنی کم کم اشک کمتری ترشح می‌شه و در نتیجه ممکنه حیوون دچار خشکی چشم بشه. چشم گیلاسی در سگ می‌تونه عوارض دیگه‌ای مثل التهاب ملتحمه و خراش قرنیه هم داشته باشه. خراش قرنیه علاوه بر این که دردناکه، اگه درمانش نکنیم ممکنه باعث زخم، عفونت و سوراخ شدن قرنیه بشه. (مطلب مرتبط: بیماری عفونی سگ) بعد از عمل داروهای خوراکی و قطره‌های چشمی برای کنترل درد و التهاب و جلوگیری از عفونت تجویز می‌شه. همین‌طور دامپزشک مقدار ترشح اشک رو بررسی می‌کنه تا مطمئن بشه که غده هنوز به اندازه کافی اشک تولید می‌کنه و سگ‌تون مشکل خشکی چشم نداره. حیوون باید تا زمان بهبودی کامل (که معمولا ۱۴ روز طول می‌کشه) یقه مخروطی شکل مخصوصی به اسم یقه الیزابت بپوشه تا محل جراحی شده رو لمس نکنه و بهش آسیب نزنه. این یقه‌ها می‌تونه برای سگ‌ها ناراحت کننده باشه، مخصوصا برای سگ‌های جوون که انرژی زیادی دارن و خیلی بازیگوش هستن؛ اما برای محافظت از چشم و جلوگیری از ضربه خوردن یا عفونی شدنش کاملا لازمه. نکات دیگه‌ای که باید حواس‌تون بهشون باشه:
همون‌طور که گفتیم هنوز کاملا معلوم نیست چه عاملی باعث از کار افتادن لیگامان‌هایی می‌شه که غده اشک رو نگه می‌دارن، و در نتیجه نمی‌دونیم که چطور باید از این مشکل جلوگیری کنیم. ولی حداقل کاری که می‌شه کرد اینه که عادت کنین همیشه حواس‌تون به چشم‌های حیوون باشه تا اگه علائم سوزش، قرمزی یا تورم غیرعادی رو داشت سریع متوجه بشین (مخصوصا اگه سگ‌تون از نژاد مستعد چشم گیلاسیه). چشم گیلاسی سگ یک بیماری عفونی و میکروبی نیست و در نتیجه واکسنی هم براش وجود نداره. اما نیمه پر لیوان اینه که چون عفونی نیست، مسری هم نیست و هیچ خطری برای شما یا بقیه حیووناتون نداره؛ البته ممکنه به بچه‌های همون حیوون ارث برسه. این که چشم گیلاسی بیشتر توی بعضی نژادهای خاص اتفاق میقته نشون می‌ده که احتمالا یک عامل ژنتیکی در کاره. پس اگه می‌خواین یک توله سگ از نژادهای مستعد این بیماری بخرین بهتره آمار چشم گیلاسی اجدادش رو دربیارین، هرچند که حتی اگه اجداد سگ هم این مشکل رو نداشته باشن، باز ممکنه خودش مبتلا بشه. همین‌طور شدیدا توصیه می‌شه از سگی که چشم گیلاسی داشته اصلا توله نگیرین (حتی اگه درمانش کرده باشین). نژادهای سگی که استعداد چشم گیلاسی رو دارن، مستعد بیماری‌های چشمی دیگه مثل انتروپیون (برگشتن لبه پلک به سمت چشم)، دیستیشیا (بیرون اومدن مژه از جای غیر طبیعی) و خشکی چشم هم هستن. پس نگاه کردن به چشم‌های حیوون یادتون نره. چشم گیلاسی سگ، افتادگی غده پلک سومه. این حالت بیشتر توی سگ‌های جوون (معمولا زیر یک سال) اتفاق میفته و بعضی از نژادها هم بیشتر بهش مبتلا می‌شن. ممکنه چشم گیلاسی هی خودبخود برطرف بشه و دوباره برگرده یا دائمی باشه. این بیماری تو مراحل اولیه اصلا دردناک نیست، طوری که احتمالا حیوون اصلا متوجه هم نمی‌شه که مشکلی در کاره، ولی کم کم خشکی چشم و گاهی عفونت به وجود میاد که خودش هزار جور عوارض داره و بنابر این اصلا نباید از درمانش غافل شد. هرچه زودتر هم برای درمان اقدام کنین شانس موفقیت خیلی بیشتر می‌شه. فعلا هیچ راه قطعی برای جلوگیری از چشم گیلاسی در سگ وجود نداره، اما اگه حیوون دچار این بیماری شد حداقل می‌تونیم مطمئن باشیم که زندگیش در معرض خطر نیست و مشکل با جراحی قابل کنترله. ولی دیگه نباید از سگ‌تون توله بگیرین چون به احتمال زیاد توله‌هاش هم به این مریضی مبتلا می‌شن. تا حالا سگ‌تون به چشم گیلاسی دچار شده؟ چیکار کردین؟ اگه سوالی دارین هم پت پرس همیشه کنارتونه! منبع: thesprucepets
درمان چشم گیلاسی سگ
روش‌های قدیمی و مدرن درمان چشم گیلاسی سگ
مشکلات بعد از جراحی
هزینه جراحی چشم گیلاسی
عوارض بیرون زدگی غده پلک سوم سگ
مراقبت‌های بعد از عمل
پیشگیری از چشم گیلاسی
کدوم نژاد مستعد به این بیماریه؟
جمع‌بندی
