اگه سگتون باردار شده راه سختی پیش رو دارید و باید اطلاعات زیادی در مورد نگهداری و مراقبت در زمان بارداری و زایمان سگ پیدا کنید. سگها بعد از دو ماه بارداری، زایمان می‌کنن و هر بار حدود ۶-۸ توله به دنیا میارن. زایمان یه تجربه خیلی حساس برای سگ و همینطور صاحب سگه و اگه کوچک‌ترین مشکلی پیش بیاد جون سگ مادر و توله هاش به خطر میافته. البته شما به عنوان صاحب سگ می‌تونید با رعایت برخی نکات و داشتن اطلاعات کافی به زایمان بی‌خطر سگتون کمک کنید.
خیالت راحت، ما این راهو بلدیم و تو این مقاله پت پرس می‌خوایم راهنمای کامل و جامع زایمان سگ رو بهتون توضیح بدیم. علائم نزدیک شدن زایمان سگ و مراحل آن و به دنیا اومدن تولهها و همینطور مراقبت‌هایی که باید از سگ مادر و توله ها بکنید از جمله چیزایی هست که تو این مقاله در موردشون میخونید. پس در ادامه با ما همراه باشید.
سگ چند ماهگی زایمان می‌کند؟
از حدودا ۶ ماهگی و با شروع اولین دوره پریود سگ، توانایی باردار شدن پیدا میکنه و در صورتی که جفتگیری کنه باردار میشه (مطلب مرتبط: تولیدمثل سگ).
دوران بارداری سگها به طور میانگین ۶۲ تا ۶۴ روز یا حدودا ۲ ماهه و بعدش سگ، زایمان میکنه. البته تعیین زمان دقیق زایمان کار سختیه؛ چون تاریخ جفتگیری ممکنه با تاریخ حاملگی تفاوت داشته باشه. علاوه بر این، زمان زایمان به عواملی مثل نژاد و جثه سگ بستگی داره.
اگه می‌خواید در مورد دوران بارداری، نشانههای باردار شدن سگ و مراقبت‌هایی که باید از سگ باردار انجام بدین بیشتر بدونید مقاله بارداری سگ رو حتما بخونید.
در هر صورت بعد از حدود ۲ ماه دیگه باید کم کم آماده زایمان سگ باشید؛ چون هر موقع ممکنه تولههای کوچولو از راه برسن و به دنیا بیان.
آماده کردن سگ برای زایمان
سگها به طور غریزی عادت دارن تو لونه زایمان کنن تا فضای امن و راحتی برای بچه هاشون فراهم کنن. با نزدیک شدن زمان زایمان سگ باید برای مادر و تولههای تو راهش لونه مناسب آماده کنید. اول یه جای ساکت، آروم و راحت (مثلا یه اتاق) رو برای زایمان اختصاص بدین. تو این فضا به یه جعبه یا سبد بزرگ به عنوان لونه نیاز دارید که می‌تونید به صورت آماده از پت شاپ بخرید یا از یه کارتن بزرگ استفاده کنید.
لونه و جعبه زایمان سگ باید این ویژگی‌ها رو داشته باشه:
- در محیطی آرام، ساکت و خلوت باشه و دمای دمای محل زایمان سگ هم همیشه حدود ۲۲ درجه باشه.
- لونه گرم و راحت باشه.
- کف لونه رو با یه پارچه جاذب رطوبت مثل حوله بپوشونید.
- اندازه اونه به حدی بزرگ باشه که سگتون بتونه به راحتی توش دراز بکشه و بچرخه.
- دیواره های لونه به اندازه ای بلند باشه که توله های تازه به دنیا اومده نتونن فرار کنن، ولی انقدر هم کوتاه باشه که سگ مادر بتونه به راحتی ازش پایین بیاد.
در ضمن، حواستون باشه چند تا حوله اضافی یا چند تا رول دستمال کاغذی برای تمیز کردن لونه و محیط هم دم دست داشته باشید.
مراحل زایمان طبیعی سگ
مرحله اول: شروع انقباضات رحم
فرآیند زایمان سگ با شل شدن دهانه رحم و انقباضات متناوب شروع میشه؛ با این حال، شما به عنوان صاحب سگ احتمالا متوجه این انقباض‌ها نمی‌‌شید. در این مرحله سگ مادر بی‌قرار و بی‌‌تاب میشه، مدام داخل خونه لونه رفت و آمد میکنه، نفس نفس می‌زنه، با پنجه زمین رو میکنه و حتی ممکنه استفراغ کنه. این مرحله ممکنه ۶ تا ۲ ساعت طول بکشه.
علائم و نشانههای نزدیک شدن زمان زایمان سگ
تشخیص زمان زایمان سگ یکی از مهمترین نکات برای صاحب سگه. اما از اونجا که تعیین روز و ساعت دقیق زایمان سگ امکان‌پذیر نیست بهتره نشانههای اونو یاد بگیرید و با دیدن اون‌ها خودتون رو آماده کنید.
- سگ مادر خسته و بیحاله
- به طرز غیرعادی تمایل به مخفی شدن داره
- بی‌اشتها میشه و ممکنه از ۲۴ ساعت قبل از زایمان دیگه غذا نخوره
- مدام روی جای خوابش پنجه می‌کشه؛ انگار داره لونه رو آماده میکنه
- شروع به لیسیدن ناحیه تناسلیش میکنه
- ممکنه علائمی مثل حالت تعوع یا خارج شدن ترشحات از واژن هم مشاهده بشه
بعضی از دامپزشکا، کاهش دمای بدن رو نشانه زایمان قریب الوقوع می‌دونن؛ اما خیلی از دامپزشکا با این حرف کاملا موافق نیستن.
دامپزشک‌های گروه اول میگن وقتی دمای بدن از دمای نرمال (۳۸ یا ۳۹ درجه) به ۳۷ درجه کاهش پیدا میکنه یعنی در طی ۱۲ ساعت آینده به دنیا اومدن توله ها اتفاق میافته. ولی چون در این مورد هنوز بحث و اختلاف زیاده بهتره موارد بالا رو به عنوان علائم شروع زایمان سگ در نظر بگیرین.
پیشنهاد میکنیم اگر در مورد نشانه های نزدیک شدن زمان زایمان سگ شک دارید یا میبینید سگ علائم خاصی داره، سریعا با دامپزشک آنلاین در میون بگذارید.
مرحله دوم: شدیدتر شدن انقباضات و شروع زایمان و تولد نوزاد سگ
در این مرحله، انقباضات شدیدتر و فاصله‌شون هم کوتاه‌تر میشه و در نهایت منجر به زاییدن اولین توله میشه. تولهها معمولا با فاصله ۴۵-۶۰ دقیقه از همدیگه و بعد از ۱۰ الی ۳۰ دقیقه زور زدن سگ ماده به دنیا میان.
اکثر توله‌سگ‌ها از سر به دنیا میان، ولی اگه دیدین تولهای از قسمت دم داره به دنیا میاد هم تعجب نکنید؛ چون این مورد هم تو سگها پیش میاد و طبیعیه.
استراحت مادر در حین فرآیند زایمان، کاملا طبیعیه و ممکنه بین به دنیا آوردن تولهها تا ۲-۳ ساعت هم استراحت کنه. ولی اگه سگتون بیشتر از یه ساعت زور زده و توله ای به دنیا نیومده یا بیشتر از این زمان استراحت کرده و دیگه تلاشی برای زایمان نمیکنه لازمه فورا سگ رو پیش دامپزشک ببرید.
خارج شدن ترشحات شفاف یا خونی از رحم سگ حین زایمان طبیعیه؛ ولی اگه سگتون موقع زایمان خیلی خونریزی داره این اصلا طبیعی نیست و باید حتما با دامپزشک تماس بگیرید.
زایمان سگ چقدر طول می‌کشد؟
طول مدت زاییدن سگ به عوامل مختلفی بستگی داره. مثلا سگهایی مثل بردر کولی و دوبرمن که سر کشیده‌ای دارن ممکنه تمام توله‌هاشون رو در عرض ۲-۳ ساعت به دنیا بیارن.
ولی نژادهای برکیوسفالیک یا نژادهایی که سر گرد و بزرگی دارن مثل بولداگ، بوستون تریر و پکینیز زایمان مشکل و سختتری خواهند داشت؛ این سگها گاهی یکی دو توله به دنیا میارن و بعد مدتی رو استراحت می‌کنن تا بتونن بقیه زایمان رو انجام بدن.
بنابراین می‌تونیم اینطوری بگیم که کل فرآیند زایمان بین ۳ تا ۱۲ ساعت طول می‌کشه. زمان دقیق رو نمیشه تعیین کرد، ولی این فرآیند در طولانی‌ترین حالت نباید بیشتر از ۲۴ ساعت طول بکشه؛ چون در این صورت تاخیر در زایمان به حساب میاد و حتما یه مشکلی وجود داره.
اگه سگتون حداقل یه توله به دنیا آورده و حدود ۲ ساعت گذشته و دیگه تلاشی برای زاییدن نمیکنه فورا با دامپزشک تماس بگیرید.
اگه سگ مادر چندین ساعت در حال تلاش برای زاییدن بوده و هنوز هیچ تولهای به دنیا نیاورده به اقدامات درمانی اورژانسی و دامپزشکی نیاز داره.
سگ ماده در هر زایمان چند توله به دنیا میاره؟
تعداد توله سگ در یک زایمان تا حد زیادی به نژاد سگتون بستگی داره و سگ‌های نژاد بزرگ معمولا تعداد بیشتری توله میزان. دامپزشک بعد از روز ۵۵ بارداری به کمک اشعه ایکس می‌تونه تعداد دقیق تولهها رو مشخص کنه.
بعد از زایمان سگ و به دنیا آمدن تولهها چه کاری باید انجام بدم؟
توله سگها با غشای محافظ جنینی به دنیا میان که معمولا کمی بعد از تولد توسط مادر برداشته میشه. اگه سگ مادر این کار رو انجام نده باید شما یا دامپزشک به صورت دستی توله رو از کیسه خارج کنید تا توله سگ بتونه نفس بکشه. برای اینکار طبق مراحل زیر عمل کنید:
- ابتدا کیسه رو پاره کنید
- مایعات و ترشحات رو از سوراخ بینی توله پاک کنید
- بعد در حالیکه سرش رو پایین نگه داشتید دهنش رو باز کنید و باقیمونده مایعات رو پاک کنید
- در نهایت با کشیدن یه حوله نرم روی بدن توله، اون رو وادار به نفس کشیدن کنید.
این کار خیلی حساسه و حتی الامکان باید توسط دکتر انجام بشه؛ در غیراینصورت بهتره با دامپزشک تماس بگیرید تا راهنماییتون کنه.
بند ناف هم توسط سگ مادر بریده میشه؛ ولی اگه مادر این کار رو نکرد باز هم شما باید بند ناف رو ببرید. حواستون باشه که نباید بند ناف کشیده بشه؛ چون باعث آسیب رسیدن به اندام‌های داخلی توله سگ میشه. تقریبا با فاصله ۳ سانتیمتر از بدن توله سگ، بند ناف باید به آرامی بریده بشه.
بازم می‌گیم این دو تا کار خیلی حساسه و اگه درست انجام نشه باعث آسیب رسیدن به نوزاد سگ میشه. اگه در این مورد تردید دارید حتما با دامپزشک مشورت کنید تا بهتون آموزش لازم رو بده.
سومین مرحله زایمان: خارج شدن جفت
مرحله آخر زایمان خارج شدن جفته. جفت یه توده سبز تیره مایل به سیاهه که بعد از به دنیا اومدن هر توله سگ از بدن سگ مادر خارج میشه و سگ مادر معمولا این جفت رو می‌خوره.
جفت ساختاری همراه با جنینه که اکسیژن و مواد مغذی توله سگ در حال رشد رو تامین میکنه. جفت باید تقریبا ۱۵ دقیقه بعد از تولد هر توله خارج بشه. با این حال، همیشه خارج شدن جفت به این ترتیب نیست و ممکنه چند تا توله پشت سر هم به دنیا بیان و بعد جفت‌هاشون بیرون بیاد.
بهتره حواستون به زایمان سگ باشه و تعداد جفت‌ها رو بشمرید؛ چون اگه همه جفت‌ها (یعنی به تعداد تولهها) خارج نشه احتمالا جفت داخل رحم سگ مونده و ممکنه باعث عفونت بشه.
سگ‌های پوزه تخت مثل بولداگ معمولا زایمان سختتری دارن
مشکلات احتمالی در زایمان سگ؛ در چه شرایطی باید سگ رو پیش دامپزشک ببریم؟
اکثر سگها می‌تونن بدون هیچ مشکلی و بدون کمک دامپزشک، مراحل زایمان رو انجام بدن. اما گاهی ممکنه زایمان با مشکل روبرو بشه که به این وضعیت در اصطلاح پزشکی زایمان سخت یا دیستوکیا (dystocia) میگن.
زایمان سخت یا سخت زایی در سگ‌های برکیوسفالیک که صورت تختی دارن مثل پاگ، بولداگ و فرنچ بولداگ بیشتر دیده میشه.
در صورتی که هرکدوم از این نشانهها رو در سگتون دیدین فورا با دامپزشک تماس بگیرید:
- اگه سگ مادر بیش از حد بیحال و ضعیفه و قبل، حین و بعد از زایمان حالت طبیعی نداره.
- اگه جفت خارج شده ولی توله هنوز به دنیا نیومده یعنی تولههای به دنیا نیومده در حال تلف شدن هستن و اکسیژن و خون کافی بهشون نمیرسه.
- مشاهده خونریزی شدید (بیشتر از چند قطره) خطرناکه و باید سریع با دامپزشک تماس بگیرید.
- اگه فرآیند زایمان خیلی زیاد طول بکشه ممکنه سگ خسته بشه و دیگه تلاشی برای به دنیا آوردن تولهها نکنه؛ در این صورت لازمه حتما با دامپزشک تماس بگیرید.
- اگه سگتون برای زاییدن تلاش میکنه اما هنوز هیچ تولهای به دنیا نیاورده باید سریع با دامپزشک تماس بگیرد؛ چون احتمالا یه مشکلی وجود داره.
تولههای درشت، توله‌هایی که از نظر جسمی ناهنجاری دارن و توله هایی که سر و ته وارد کانال زایمان میشن گاهی داخل لگن گیر می‌کنن یا قبل از بیرون اومدن می‌میرن. تو این جور مواقع باید سریع با دامپزشک تماس بگیرید و حتی اگه بخشی از بدن توله رو میبینید بدون مشورت دامپزشک، توله رو دستی بیرون نکشید.
اقدامات درمانی برای سخت زایی سگ و مشکلات زایمان
اگه سگتون مشکلی برای زایمان داشته باشه لازمه که حتما با دامپزشک تماس بگیرید و جزئیات کامل رو باهاش در میون بذارین. در مواردی که مشکل شدید باشه یا احتمال سخت زایی سگ میدین، لازمه سگ رو سریع به کلینیک یا بیمارستان دامپزشکی برسونید تا دکتر این اقدامات رو انجام بده:
اسکن یا تصویربرداری اشعه ایکس: نشون میده که مشکل تاخیر در زایمان سگ یا سخت زایی سگ چیه و آیا توله به دنیا نیومده ای تو رحم سگ باقی مونده یا نه.
بستری در بیمارستان: گاهی دامپزشک تصمیم می‌گیره سگ رو بستری کنه تا رفتارها و حالاتش تحت نظارت و کنترل باشه و زایمان سگ در بیمارستان انجام بشه. در این مواقع، سگ دائما چک میشه و اگه اقدام پزشکی لازمه باشه فوری انجام میشه.
درمان دارویی: گاهی برای کمک به انقباضات شدید رحم، دامپزشک دارو و آمپول فشار برای زایمان سگ تجویز میکنه.
کمک به زایمان: در مواقعی که سگ برای زاییدن تولهها با مشکل روبرو شده، دامپزشک می‌تونه به آرامی به بیرون اومدن توله ها کمک کنه؛ مگر اینکه توله بیش از حد درشت باشه یا بدشکل و دفرمه باشه. هیچ وقت خودسرانه و بدون مشورت با دامپزشک اقدام به بیرون کشیدن توله ها نکنید؛ چون می‌تونه به توله ها و همینطور به سگ مادر آسیب جدی وارد بشه.
عمل سزارین سگ: سزارین عمل جراحیه که سگ تحت بیهوشی عمومی قرار می‌گیره و توله ها از طریق باز کردن رحم بیرون آورده میشن.
تغذیه و مراقبت‌های ویژه مادر و تولهها بعد از زایمان
وقتی سگ مادر همه توله‌هاش رو به دنیا آورد خیلی خسته و گرسنه است و اشتهای زیادی پیدا میکنه. غذای سگ و آب تازه و خنک رو کنار لونه‌ش بذارید تا مجبور نشه از توله‌هاش جدا بشه. بعد محیط رو آروم و ساکت کنید و اجازه بدین سگ مادر استراحت کنه و به اتفاق بزرگی که از سر گذرونده فکر کنه.
سگ مادر چه در زمان بارداری و چه در زمان شیردهی نیازهای تغذیه‌ای بیشتر و باکیفیت‌تری داره و حتما باید برای تغذیه اون، از دامپزشکان متخصص تغذیه کمک بگیرین تا سلامتی خودش و بچه‌اش به خطر نیوفته.
سگ مادر به آرامش و راحتی نیاز داره؛ چون اگه دچار استرس بشه یا محیط راحتی نداشته باشه ممکنه همه توله‌هاش رو پس بزنه و اونا رو قبول نکنه.
در صورتی که به هردلیلی مجبورید از تولههای بدون مادر مراقبت کنید باید اطلاعات زیادی در مورد تغذیه صحیح، گرم نگهداشتن و زنده نگهداشتن تولهها بلد باشید. خیالت راحت ما این راهو بلدیم و تو مقاله نگهداری از توله سگ هرچی لازمه بدونید رو بهتون توضیح دادیم.
تا ۶ هفته بعد از زایمان هم ممکنه ترشحات رحم از بدن سگ مادر خارج بشه؛ ولی این ترشحات نباید بوی بدی داشته باشن. اگه در این مورد نگرانی یا سوالی دارین می‌تونید در هر ساعت از شبانه روز با دامپزشک آنلاین پت پرس تماس بگیرید و سوالتون رو بپرسید.
نکات مهم در مورد نگهداری و مراقبت‌های بعد از زایمان
سگ مادر به خوبی از توله‌هاش مراقبت میکنه و شما بهتره هوای مادر رو بیشتر داشته باشید.
در هفته‌های بعد از زایمان، لازمه شرایط زیر رو برای سگ مادر و توله ها فراهم کنید:
- غذای مقوی و باکیفیت به سگتون بدین (غذای خشک مادر و کودک (Mother and baby) یا غذای توله سگ)
- فضای ساکت و آرومی برای مادر و تولهها فراهم کنید.
- از دور روی شیر خوردن تولهها نظارت کنید تا اگه سگ مادر شیر کافی نداره یا از بچه‌هاش مراقبت نمیکنه از دامپزشک راهنمایی بگیرین.
- به عقیم کردن سگتون فکر کنید! بهتره حالا که سگتون یه بار زایمان کرده به فکر عقیم کردنش باشید تا از بسیاری از مشکلات و بیماریهای سگ پیشگیری کنید. در مقاله عقیم سازی سگ در مورد مزایا و فواید این عمل مفصل صحبت کردیم.
مشکلات احتمالی و بیماریهای بعد از زایمان سگ
سگ مادر بعد از زایمان به نگهداری و مراقبت زیادی نیاز داره و ممکنه با مشکلات مختلفی روبرو بشه. بعضی از رایج ترین مشکلات سگ ماده بعد از زایمان عبارتند از:
ترشحات رحم: ترشحات بعد از زایمان سگ تا هشت هفته هم ممکنه طول بکشه و کاملا طبیعیه. این ترشحات ظاهری شفاف یا صورتی دارن و ممکنه حاوی خونه کهنه باشن.
اگه این ترشحات بیشتر شامل خونه، بوی بدی داره یا شبیه به عفونت و چرک هست نشانه ترشحات غیرطبیعی واژن و رحم هست و لازمه سگ هرچه زودتر توسط دامپزشک معاینه بشه.
تب: سگ مادر ممکنه تا ۲۴ الی ۴۸ ساعت بعد از زایمان دمای بدنش بالا بره و تب داشته باشه، اما اگه علاوه بر تب، علائم بیماری و بیحالی هم داره طبیعی نیست و خوبه که با دامپزشک آنلاین پت پرس مشورت کنید.
التهاب رحم یا متریت (Metritis): زمانی که جفت داخل رحم سگ باقی مونده باشه یا یه مشکلی در جریان زایمان به وجود اومده باشه ممکنه منجر به التهاب رحم بشه. در صورت مشاهده علائمی مثل تب، کم اشتهایی، ترشحات عفونی و بدبوی واژن، عدم علاقه مادر به تولهها یا عدم تولید شیر لطفا بلافاصله با دامپزشک تماس بگیرید.
اکلامپسی یا افت سطح کلسیم خون: در سه هفته اول بعد از زایمان و به خاطر ناتوانی سگ مادر در تامین میزان کلسیم شیر، ممکنه مشکل اکلامپسی پیش بیاد. این مشکل معمولا در سگ‌های نژاد عروسکی دیده میشه و مصرف مکمل کلسیم در دوران بارداری، سگ رو مستعد این مشکل و بیماری میکنه.
سگهایی که این مشکل رو دارن علائمی مثل بی‌قراری، اسپاسم عضلات، راه رفتن سخت و خشک و حتی تشنج رو ممکنه داشته باشن. در صورت مشاهده هرکدوم از نشانهها در اسرع وقت با دامپزشک آنلاین پت پرس تماس بگیرید تا اگه لازمه فوری سگتون رو به بیمارستان و کلینیک برسونید.
ورم پستان یا مشکل ماستیت (Mastitis): ورم پستان یا التهاب بافت پستان زمانی اتفاق میافته که سینه‌ها به خاطر عفونت، سفت، قرمز و دردناک میشن. تو این شرایط سگ مادر موقع شیردادن به بچه‌هاش درد زیادی رو تحمل میکنه؛ ولی اتفاقا تولهها با مکیدن شیر به کاهش التهاب و دفع عفونت کمک می‌کنن. در صورتی که نگران این مشکل هستید با دامپزشک مشورت کنید؛ چون در مواقعی ممکنه سگ به درمان نیاز داشته باشه.
تولید نکردن شیر (Agalactia): این مشکل وقتی پیش میاد که شیر سگ یا تولید نمیشه یا نمی‌‌تونه از پستان‌‌ها خارج بشه. اگه توله سگها به خوبی می‌مکن اما شیری خارج نمیشه لازمه که با دامپزشک صحبت کنید.
اولین شیر که بهش کلستروم یا «آغوز» هم گفته میشه شامل مواد مغذی و آنتی بادی‌های لازم برای نوزاد سگه و به نوعی، ایمنی طبیعی در برابر انواع عفونت‌ها را در بدن تولهها ایجاد میکنه. اگه نوزادهای سگ در چند روز اول زندگیشون این مواد مهم رو دریافت نکنن ممکنه به مراقبت‌های پزشکی نیاز پیدا کنن.
سقط جنین یا مرده زایی سگ: شایع‌ترین دلیل این اتفاق دلایل عفونی هست که می‌تونه به دلایل ویروسی، قارچی یا باکتریایی باشه. برای اطلاعات بیشتر درباره این موضوع حتما یه سری به مقاله سقط جنین سگ بزنین.
جمع بندی
با اینکه دامپزشک‌ها عقیم کردن سگها رو توصیه می‌کنن، اما ممکنه به هر دلیلی بخواید سگتون حامله و بچه‌دار بشه. سگها به طور طبیعی بدون مشکل و نیاز به کمک می‌تونن زایمان طبیعی انجام بدن؛ اما در برخی موارد که زایمان سخت باشه ممکنه به مداخله دامپزشک و حتی عمل جراحی سزارین نیاز باشه.
شما تا حالا تجربه‌ای در این مورد داشتید؟ تا حالا زایمان سگ رو از نزدیک دیدید؟ به نظرتون چطوری میشه تو مدت زایمان بهش کمک کرد و چه اقداماتی برای نگهداری و مراقبت بهتر از سگ مادر میشه انجام داد؟ برامون کامنت بذارین و نظر، تجربه و سوالات خودتون رو با ما در میان بذارین.
منبع: petmd.com
